Элек халык даулаганны хәзер җитәкчелек хәстәрли!

1856 елда беренче тапкыр Австралиядә эшчеләр, сигез сәгатьлек эш көненә күчүне таләп итеп, каршы­лык акция­ләре үткәрә. Озак та үтми, аларның башлангычын Канада һәм АКШ эшчеләре күтәреп ала. 1886 елның 1 маенда Чикагода үткән демонстрация исә полициянең көч куллануы һәм канкоеш белән тәмам­лана. Шуңа бәйле 1889 елның ию­лендә Парижда II Интернационал конгрессы эшчеләр­нең хокукларын яклап, һәлак бул­ганнар истәлегенә ел саен 1 май демонстрацияләре үткәрү турында карар кабул итә.

Русиядә беренче бәйрәм чаралары һәм акцияләре 1891 елда Санкт-Петер­бургта үтә. 1918 елда исә РСФСР Хөкүмәте 1 майда дәү­ләт бәйрәмен — Ин­тернационал көнен билгеләү турында карар кабул итә. 1972 елда “1 май — Эшчеләрнең ха­лыкара те­ләктәшлек көне” исемен ала һәм 1, 2 майда билгеләнә башлый. СССР тар­калу һәм илдә вәзгыять үзгәрүгә бәйле 1992 елда ул көннең исеме Яз һәм Хезмәт бәйрәме итеп үзгәртелә. 2 май исә 2005 елга кадәр бәйрәм көне буларак кала. 2004 елның 29 декабрендә “Русия Феде­рациясе Хезмәт кодексының 112 статья­сына үзгәрешләр кертү турында” 201нче санлы Федераль закон кабул ител­гәннән соң гына ул бәйрәм көннәре исем­легеннән төшеп кала. Шулай итеп, хәзер Русиядә 1 май гына бәйрәм көне булып тора.

Хәер, рәсми рәвештә шулай булса да, соңгы чорда 1 майны бер генә көн билгеләгәнне тарих хәтерләми. Дөресрәге, май бәйрәмнәрендә язның иң гүзәл вакыты һәм язгы эшләрнең иң кызган чоры булуын исәпкә алып, ил җитәкчелеге махсус рәвештә көзен, кышын булган ял көннәрен нәкъ шушы чорга күчерү хәстәрен күрә. Бәйрәмнең асылына туры китереп, әйдә ил халкы җиң сызганып иркенләп эшләсен дә, эштән соң күңел булганчы ял да итсен дип эшләнә бу. Һәм күпчелек шулай итә дә. Һәрхәлдә, совет заманындагы бөтенхалык демонст­рацияләре хәзер инде тарихта калып бара. Нигездә аерым партия җитәкчелегендә күпчелек гомер көзенә кереп баручы аерым категория гражданнар гына бу көнне транспарантлар күтәреп урамнарга чыга. Күпчелек исә бакчасында казына, май кояшы, язгы табигать белән хозурланып, дус-ишләрен, туган тумачаларын җыеп табын кора, шашлык кыздыра. Әлбәттә, бу чаралар да җәмгыятьнең берләшүенә, кешеләрнең бер-берсенә якынаюына хезмәт итә.

Ә инде эшчеләрнең, гомумән эш кешесенең хокукларын яклауга килгәндә, бу мәсьәләләр хәзер дәүләт җитәкчелегенең иң җитди игътибар үзәгендә тора. Һәрхәлдә бүген инде Русиядә генә түгел, дөньяның башка дәүләтләрендә дә сигез сәгатьлек эш көне таләп итеп урамга каршылык акциясенә чыгу ихтыяҗы калмады. Эш­челәргә игътибар юклыгына да зарланасы түгел. Республиканы алганда гына да, ай саен хезмәт алдынгыларына иң югары дәрәҗәдә дәүләт бүләкләре тапшырыла, һөнәри бәйрәмнәре уңаеннан һәр тармак хезмәт­кәрләре аерым тәбрикләнә, отпуск алу, ялга бару, өстәмә ташламалар юллау өчен дә бернинди каршылыклар юк. Ә инде хезмәт кешесенең хокуклары бозылуга бәйле ниндидер мәсьәләләр килеп туа икән, ул шунда ук республика җитәкчелегенең иң җитди игътибар үзәгенә алына. Әйтик, узган атнада Хөкүмәттә үткән оператив киңәшмәдә Башкортстан Башлыгы вазыйфасын вакытлыча башкаручы Радий Хәбиров хезмәт хакы буенча бурычлар мәсьә­ләсенә аерым тукталып, иң кыска вакытта хәлне төзәтү, хезмәт­чәннәргә тиешле акчаларын биреп бетерү бурычы куйды. Эш шунда, соңгы айларда бу мәсьәләдә республикада хәл берникадәр яхшы якка үзгәрсә дә, мәсьәлә һаман да катлаулы кала. Аерым алганда, Башкорт­станның гаилә, хезмәт һәм халыкны социаль яклау министры вазыйфасын башкаручы Юрий Мельников белдерүенчә, бүген республикадагы 105 оешманың хезмәткәрләре алдында 594 миллион сумлык бурычы бар. Бурычның яртысы диярлек исә алты оешмага туры килә. Алар арасыннан “Энерготехсервис” һәм “Стәрлетамак машина эшләү компаниясе” җәмгыять­ләрендә килеп туган хәл белән суд органнары шөгыльләнә. “Приволжэнерго” һәм “Станкостроение” җәмгыять­ләрендә исә, мәсьәләне республика җитәк­челеге үз контроленә алганнан соң, бурычлар май аенда бетереләчәк, дип көтелә.

Бу җәһәттән республика җитәкчесе Радий Хәбиров эш бирүчеләр тарафыннан бурыч­ларның вакытында каплатылуын ныклы контрольгә алырга кушты.

Йомгаклап нәрсә әйтергә була? Бүген яңгыравык чыгышлар, транспарант һәм лозунглар, системага, җитәкчелеккә дан җырлау белән тулы бөтенхалык катнашлыгындагы демонс­тра­цияләр үтмәсә дә, күренүенчә, хезмәт кешесенең хокуклары һәм аларны борчыган мәсьәләләр җитәкчелекнең иң җитди игътибар үзәгендә кала. Һәм бу мәсьәләләр елга бер тапкыр — 1 майда гына искә төшерелми, калган 364 көндә дә үзәктә. Чөнки, ил Президенты Владимир Путин игълан иткән гомумдәүләт проектларында да, “май указы”нда да хезмәт кешесен яклау — төп өстенлек булып тора. Кыскасы, ил һәм республика җитәкчелеге, хезмәтне яклау өлкәсендәге барлык мәсьәлә­ләрне үз өстенә алып, 1 майны халык ниндидер сәяси чара буларак түгел, ә чын-чыннан Яз һәм Хезмәт бәйрәме итеп бил­геләнсен, күңел ачсын, ял итсен өчен бөтен хәстәрен күрә.